In systemisch werk en familieopstellingen zie ik vaak de dynamiek waarbij kinderen het lot van hun ouder(s) dragen. Wanneer ouders hun eigen pijn en trauma's niet onder ogen kunnen zien, geven ze deze last door aan hun kinderen. Als de ouder niet kijkt, dan kijkt het kind. Het kind neemt de rol op zich om de ouder te ontlasten en wil niets liever dan dat het goed gaat met de ouder, zelfs als dit ten koste gaat van zichzelf. Hierdoor kan het kind zichzelf verliezen in het leven van de ouder en zelfs zijn of haar eigen dromen en ambities opgeven om de ouder gelukkig te maken. Het kan zelfs zo ver gaan dat hun carrière volledig in dienst staat van het geluk en plezier van de ouders, waardoor ze in feite andermans leven leiden. Ouders die zelf hun pijnen niet zelf verwerken - zoals de vader in het voorbeeld op Instagram - zullen deze blijven projecteren op hun kinderen.
Ik zie ook vaak dat kinderen het gevoel hebben dat ze hun ouders moeten terugbetalen voor alles wat ze voor hen hebben gedaan. Ouders hebben vaak weer en wind getrotseerd om hun kind te steunen bij trainingen en wedstrijden, waardoor het kind het gevoel heeft dat ze deze toewijding moeten beantwoorden met goede prestaties. Soms wordt dit gevoel zelfs impliciet versterkt door ouders die woorden uitspreken als: 'We zijn er altijd voor je geweest, nu is het jouw beurt om iets terug te doen'.
Blessures faken
Zowel het dragen van het lot van de ouders als het willen terugbetalen kan bij het kind leiden tot een enorme prestatiedruk. Hierdoor kunnen zij niet volledig genieten van hun eigen pad, omdat ze altijd in hun gedachten en gevoelens rekening houden met hun ouders. Vooral wanneer de prestaties minder zijn, kan dit leiden tot gevoelens van ongeluk en angst. Voor een kind is er niets erger dan hun ouders teleurstellen en falen. In sommige gevallen kan deze druk zelfs zo groot worden dat bijvoorbeeld sporters blessures faken om niet in de positie te komen om te falen.
‘Wat ben ik trots op je’
Ouders willen het beste voor hun kinderen en deze dynamieken komen vaak voort uit liefde. Maar besef: zelfs goedbedoelde opmerkingen zoals: ‘Wat ben ik trots op je dat je hebt gewonnen", kunnen op het kind een ander effect hebben dan bedoeld. Want betekent dit dat papa of mama niet trots is als ik niet win?
Prestatiedruk door je familiesysteem
In de meeste situaties komt prestatiedruk voort uit het familiesysteem. Het gaat erom wie je trots wilt maken, namelijk je ouders. Zelfs als een sporter zegt dat hij vooral niet wil falen voor de trainer, blijkt na doorvragen dat het uiteindelijk om de ouders gaat. De trainer fungeert vaak slechts als een diepere projectie van - in de meeste gevallen - de vader. Hierover later meer in een volgend artikel.
Je bent je ouders
Iedereen op deze wereld heeft één gemeenschappelijk kenmerk: we hebben allemaal een biologische vader en moeder. Dit is een onbetwistbaar feit. Ongeacht of je een goede of slechte relatie met je ouders hebt, de realiteit is dat zij de enige ouders zijn die jij hebt. Zonder hen zou je simpelweg niet bestaan. Bovendien blijf je voor altijd met hen verbonden, ook na hun overlijden. Dit betekent dat jij je ouders bent en het afwijzen of veroordelen van hen eigenlijk een vorm van zelfafwijzing is. Dit komt omdat je voor de helft uit je moeder en voor de helft uit je vader bestaat.
In plaats van je ouders te willen veranderen, is de enige optie om ze volledig te accepteren zoals ze zijn. Het is belangrijk om te begrijpen dat je ouders een belangrijke rol hebben gespeeld in wie je bent en hoe je bent opgegroeid. Zelfs als je hun keuzes en gedrag afkeurt, is het belangrijk om te accepteren dat dit hun leven is en dat zij hun eigen redenen hadden voor hun acties.
Het accepteren van je ouders zoals ze zijn, betekent niet dat je hun gedrag of keuzes goedkeurt. Het betekent simpelweg dat je begrijpt dat zij hun eigen unieke menselijke ervaringen hebben gehad die hen hebben gevormd tot wie ze zijn. En net zoals zij hun eigen keuzes hebben gemaakt, heb jij ook de vrijheid om je eigen keuzes te maken en je eigen leven te leiden. Door je ouders volledig te accepteren en hun gedrag te begrenzen, kun je jezelf bevrijden van het verleden en je eigen toekomst vormgeven. Systemisch werken en familieopstellingen kunnen je helpen bij dat proces van je ouders ‘ontstijgen’.
Ouders ontstijgen
Het proces van het ontstijgen van je ouders begint bij het begrijpen dat je bent geconditioneerd en geïndoctrineerd door de manier waarop je ouders het leven zien en hoe zij denken en handelen. Dit is iets dat generaties teruggaat en zo worden patronen en denkwijzen doorgegeven van ouders op kind. Om los te komen van deze patronen is het essentieel om autonoom te worden en je eigen kijk op het leven te ontwikkelen. Dit betekent dat je bewust moet kijken naar wat het leven voor jou in petto heeft en dat je niet automatisch de uitgesleten patronen van je ouders volgt.
Het ontstijgen van je ouders kan een tweede aspect omvatten: het overnemen van hun trauma's en pijn, zoals eerder in dit artikel beschreven. Een familieopstelling kan hierbij een belangrijk proces op gang brengen, waarbij je meer vrijheid voelt om je eigen leven te leiden en de lasten van je ouders ook daadwerkelijk bij hen laat. Dit alles gebeurt vanuit liefde en respect van een kind naar zijn of haar ouders toe. Door je ouders hun eigen lot te laten dragen, kunnen zij op hun eigen plek komen te staan. Het begrenzen van je ouders in de manier waarop zij zich bemoeien met jouw leven, bijvoorbeeld in je sportloopbaan, kan in de praktijk betekenen dat je heel duidelijk moet zijn in je communicatie.
Familieopstellingen
Er zijn verschillende methoden van coaching die zich richten op het behandelen van symptomen, zoals wedstrijdspanning of stress. Denk bijvoorbeeld aan cognitieve gedragstherapie. Systemisch werken en familieopstellingen gaan echter verder dan symptoombestrijding en bieden een diepgaande kijk op het familiesysteem en de patronen die daarbinnen spelen. Vaak voelen mijn klanten na één of twee opstellingen al een enorme vrijheid om hun eigen leven aan te gaan.
Laten we meer aandacht schenken aan gevoelens, die vaak onbewust in de onderstroom spelen. Ik werk met mensen, niet met robots. We zijn in eerste instantie gevoelswezens, ons denken kwam daarna.